تهران در برابر حوادث بحرانی چقدر مقاوم است؟
پدیده فرونشست زمین در تهران یک پدیده بدیهی است چرا که ۲۱ درصد از جمعیت کشور و ۳۰ درصد از فعالیت‌های اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و خدماتی در استان‌های تهران و البرز متمرکز شده‌اند.
به گزارش راهبرد معاصر؛ بنا به تعریف یونسکو، فرونشست عبارت است از فرورریزش و یا نشست سطح زمین که به علت های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می دهد. به طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین که می تواند با بردار اندک افقی همراه باشد، گفته می شود.
این تعریف پدیده هایی همچون زمین لغزش ها را به دلیل اینکه حرکت آنها دارای بردار افقی قابل توجهی است و همچنین نشست در خاک های دستی، که دارای مکانیزم متفاوتی می باشد شامل نمی شود.
تهران بر اساس آخرین ارزیابی اکونومیست از لیست شهرهای امن جهان خارج شده است. این ارزیابی با اضافه شدن چند فاکتور جدید از جمله تابآوری شهری، امنیت زیرساخت، امنیت سلامت و امنیت دیجیتال آخرین رتبه‌بندی را لحاظ کرده است. رضا کرمی محمدی (رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران) در گفت‌و‌گو با ایلنا درباره خارج شدن تهران از لیست ۶۰ شهر امن جهان گفت: در مبحث تابآوری ضعیف هستیم. تابآوری شهر تهران زیر ۵۰ درصد است. از نظر زیرساخت وضع تهران بهتر از تابآوری است، اما از آنجایی که زیرساخت ممکن است در شرایط بحران از دست برود، به تابآوری وابسته است.
وی با بیان اینکه در مساله زیرساخت وضعیت تهران خوب و به نسبت بالا است، به مساله دوام شهر در هنگام وقوع حادثه اشاره کرد و گفت: اینکه تهران بتواند در هنگام بحران دوام آورد مهم و زیر سوال است.
رئیس مدیریت بحران شهر تهران افزود: نگاه به زیرساخت‌ها باید درازمدت باشد و همه مسائل مرتبط با آن برای مدتی طولانی لحاظ شود و اینگونه نباشد که با ایجاد مساله‌ای جدید زیرساحت قبلی نتواند آن را تامین کند که اکنون اینگونه است.
وی در خصوص فاکتورهای موجود در لیست منتشر شده، اظهار داشت: تابآوری با فاکتورهای موجود در این لیست مقایسه می‌شود تا ارزیابی و کمی‌سازی صورت گیرد و مشخص شود، چند درصد به فاکتورهای موجود در این لیست نزدیک و مشابه هستیم.
کرمی محمدی درباره برنامه‌های این سازمان درخصوص افزایش تابآوری شهر تهران گفت: مطالعات پهنه‌بندی زلزله و سیل، پرداختن به مساله فروریزش و فرونشست، هشدار سیل و زلزله از جمله مسائلی است که در حوزه تابآوری به آن می‌پردازیم.
رئیس مدیریت بحران شهر تهران در پاسخ به این سوال که در مساله فرونشست و ابعاد آن در تهران صحبت‌ها زیاد است، اما به نظر کار عملی صورت نمی‌گیرد، اظهار داشت: در مساله فرونشست هرچه کار می‌کنیم، کار باقی‌مانده قبلی بسیار زیاد است، در نتیجه اینگونه به نظر می‌رسد که فقط حرف زده می‌شود.
وی افزود: باید به گونه‌ای شود که تمام مدیران سطوح بالای کشور، توسعه پایدار را بپذیرند. توسعه پایدار در درازمدت همه ابعاد انسانی و زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی را در نظر می‌گیرد. به نظر شما چقدر در شهر تهران همه مسائل در کنار هم و به معنای آنچه که در توسعه پایدار مطرح است، در نظر گرفته می‌شود؟
کرمی محمدی با بیان اینکه مطالعه درباره فرونشست شهر تهران به درستی انجام نشده است، تصریح کرد: فرونشست در تهران تک بُعدی بررسی شده و تنها به فرورفتن زمین نگاه شده است، عوامل دخیل در این مساله توسط سازمان‌های مربوطه آنگونه که باید مدنظر قرار نگرفته است و سازمان‌هایی که در زمینه فرونشست اظهار نظر می‌کنند، در این زمینه متخصص نیستند و این به معنای بی‌راهه رفتن است.
وی افزود: اکنون در مساله بررسی فرونشست در شهر تهران، سازمان زمین‌شناسی نقشی ندارد و سازمان نقشه‌برداری اظهارنظر می‌کند و این بسیار بد است. سازمان نقشه‌برداری می‌تواند در خصوص افت زمین اظهارنظر داشته باشد، اما علت آن را هر سازمانی با توجه به تخصص خود باید بگوید. بحث آب‌های زیرزمینی، منابع آب‌زیرزمینی، نوع خاک و ساختار زمین مسائلی هستند که باید متخصصان مربوطه نظر دهند.
رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران در ادامه با بیان اینکه مسئولان وقعی به این قضیه نمی‌دهند، اظهار داشت: الان هیچ‌کس نمی‌داند ساختار زمین در تهران چه شکلی است. به صورت قطعی می‌گویم که هیچ مطالعه‌ای در تهران درباره عمق خاک و نوع خاک در نقاط مختلف تهران وجود ندارد.
کرمی محمدی با بیان اینکه فرونشست ذاتا خطر خیلی آنی و لحظه‌ای ندارد، تصریح کرد: من باورم نمی‌شود که تهران سالانه ۳۰ سانتی متر فرونشست داشته باشد و در اعلام میزان دقیق آن شک دارم. ممکن است به صورت ناگهانی افت خاک در حد ۳۰ سانتی متر وجود داشته باشد، اما به صورت میانگین و سالانه ممکن نیست.
وی افزود: در اعلام میزان فرونشست زمین در تهران جای مناقشه است و اصلا نباید بحث به این تخصصی را این گونه مطرح کرد، اعلام این ارقام قبح مساله فرونشست را کم می‌کند، مردم با خود می‌گویند، ۳۰ سانتی متر خاک فرو رفت و هیچ اتفاقی نیفتاد.
وی با بیان اینکه دراین خصوص بررسی روند بسیار مهم است، تصریح کرد: اینگونه نیست که هر سال ۳۰ سانتی متر خاک فرو رود، و نیازمند متخصصان متعددی در این زمینه هستیم. اینگونه که اکنون در حال کار هستیم، به نتیجه درستی نمی‌رسیم.
کرمی محمدی درخصوص استفاده از نظر کارشناسان خارجی در تعیین ابعاد فرونشست در تهران اظهار داشت: نیازمند کارشناس خارجی نیستیم و ارتباطات لازم را داریم. ما به یک ذهن خارجی نیاز داریم. ذهنی که بداند چه کسانی باید به این مساله ورود کنند و به حل آن بپردازند. برخی افراد به جای اظهار نظرتخصصی با مساله فرونشست ژورنالیستی برخورد می‌کنند و مثل همیشه بی‌راهه می‌رویم، یعنی همه ابعاد را در نظر نمی‌گیریم و وقتی پیش می‌رویم متوجه می‌شویم همه فاکتورها را در نظر نگرفته‌ایم.